Stresstesting 2018: 5 vragen aan Bart Vrancken van De Volksbank

Op 2 november a.s. komt de EBA met de uitslag van de EBA Stresstest 2018. Dan wordt duidelijk in hoeverre Nederlandse grootbanken hieraan voldoen. Daarnaast biedt het ook voor kleinere banken houvast in hoe zij door De Nederlandsche Bank (DNB) worden getest. Maar wat gebeurt er als je de stresstest niet haalt? En wat kunnen Nederlandse banken leren van banken in bijvoorbeeld Amerika? Op deze en andere vragen geeft Bark Vrancken – Directeur Enterprise Risk Management bij de Volksbank – antwoord.

1. Wat zijn jullie huidige uitdagingen op het gebied van stresstesting?

Op het gebied van stresstesting hebben wij een aantal belangrijke uitdagingen:

• Begrip creëren over het business model van de bank en de vertaling ervan naar een stresstest die inzicht geeft aan de stakeholders in (aandeelhouder, bestuur en commissarissen, toezichthouder)
• Het bestendigen van de informatiehuishouding voor het produceren van de stresstest berekeningen.
• Alignment tussen stresstesten in de loop van het jaar (denk aan de EBA stresstest met opgelegde methodologie en instructies, interne stresstest en stresstesting voor ICAAP)
• Het op termijn inzetten van nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie en machine learning; welke inzichten levert dit op? Hoe verwerken we dit in een stresstest die uitgaat van herleidbare/verklaarbare relaties tussen input en output?

2. Wat is als bank de angst als je de EBA stresstest niet haalt?

Reputatieschade speelt hier ook een belangrijke rol, als je ziet hoe de EBA testen uitgebreid in het nieuws komen – daar wil je niet tussen staan. Los daarvan leidt het tot een aanwijzing om extra kapitaal op te halen. Eigenlijk is het dan al te laat. Je moet dus van tevoren goed doorzien hoe de EBA stresstest methodologie opgebouwd is, welke elementen van de balans door de stresstest geraakt worden en in hoeverre de bank op basis van eigen data en analyses vertalingen weet te maken tussen stress in de markt/omgeving en de impact ervan op de balans en resultaten.

3. In hoeverre is het behalen van de EBA stresstest belangrijk voor DNB (waar gebruiken zij deze uitslag voor)?

Ten eerste om de resultaten van het Nederlandse bankwezen te kunnen vergelijken / benchmarken met Europese banken. Ten tweede geeft de EBA stresstest inzicht aan DNB in de gevoeligheid van de Nederlandse financiële instellingen op basis van extern voorgeschreven methodologie. De EBA stresstest is als het ware een sanity check voor de stresstesten die banken zelf uitvoeren in het kader van het ICAAP proces.

4. Wat kunnen Nederlandse banken leren van banken in andere landen (bv. Amerika) als het gaat over stresstesting?

Interessante vraag, het principe van stresstesting is natuurlijk overal hetzelfde alleen komt het overal anders uit de verf door de specifieke kenmerken van landen. Binnen een land komen de verschillen voort uit verschillen tussen de banken, tussen de landen komen de verschillen voort uit verschillen tussen de banken én de economische/demografische/politieke kenmerken van landen. Extra complex en daarom deels ook appels en peren vergelijken. Een collega uit mijn afdeling verwoordde het als volgt: Ken je die beginzin van Anna Karenina van Tolstoy? “Alle gelukkige families lijken op elkaar maar alle ongelukkige families zijn ongelukkig op hun eigen manier”. Dat kun je wel transponeren naar banken en stresstesten: alle gelukkige banken lijken op elkaar (goede bedrijfsvoering, bak met kapitaal, geen gedoe), alle ongelukkige banken raken in de stress door verschillende scenario’s.

5. Tijdens het Stresstesting Event komen een aantal speerpunten aan bod (a. Stresstesting als integraal onderdeel van uw Risk framework, b. Datakwaliteit en vereiste data voor stresstesting, c. Het integreren van stresstests in financiële prognoses en bedrijfsplanning). Tegen welke van deze punten lopen jullie aan? En hoe hebben jullie gezorgd dat de overige punten voldoende in de organisatie zijn ingebed?

De druk vanuit de EBA stresstest ervaren we, zeker in de laatste ronde van quality assurance door ECB, als zodanig dat er eigenlijk van comply naar comply wordt gehold met te weinig tijd/mankracht/denkkracht om het integraal onderdeel te laten worden van de business as usual – minder in ieder geval dan we zouden willen. Bij de Volksbank is stresstesting onderdeel van de governance en het risk framework. Als bijvoorbeeld uit de strategische risico analyse blijkt dat de dreiging van nieuwe toetreders toeneemt als gevolg van bijvoorbeeld PSD2, dan nemen we hiervoor een event op bij het stressen van de (niet-financiële) risico’s. Data blijft een uitdaging; zo goed als de interne risicomodellen zijn, zo goed zal maximaal de stresstest zijn. Het verbeteren van datastromen en datakwaliteit leidt uiteindelijk tot minder conservatisme in risicomodellen en dus ook tot stresstest uitkomsten die intrinsiek beter inzicht bieden in wat de gevolgen echt zijn voor de bank. Naast datakwaliteit is het opstellen van zinvolle (reële) scenario’s een hot item en belangrijk om hieraan aandacht te besteden, meer dan in de afgelopen jaren het geval was. De aandacht van de toezichthouder verschuift ook meer en meer van de financiële risico’s naar de niet-financiële risico’s.

Stresstesting: een zaak van out-of-the-box denken en experts

Stresstesting is een belangrijk element in ons capital framework. De uitkomsten zijn bepalend voor de capital targets. Het gewenste minimum kapitaalniveau wordt onder meer bepaald door de buffer die nodig is om onverwachte omstandigheden (zoals stress) op te kunnen vangen. Aan de hand van macro-economische scenario’s en specifieke bedrijfsevents proberen we inzicht te krijgen in de robuustheid van de bank. De zogenaamde reverse stresstest gaat nog een stap verder.

Soms zijn bepaalde scenario’s zoals een recessie, toename van de werkloosheid of dalende huizenprijzen niet voldoende om het aanwezige bufferkapitaal op te eten. Dan biedt de reverse stress test uitkomst. Je bekijkt dan hoeveel kapitaal de bank kan verliezen voordat deze in recovery modus komt, ofwel het niveau waarbij de toezichthouder actief gaat toezien op het management en de besluitvorming. De reverse stress test is te beschouwen als een crash test bij auto’s. Hoe hard kan de auto tegen een muur aanrijden zonder dat de inzittenden letselschade oplopen? Wat dan wel weer de vraag uitlokt; hoe reëel is het dat een auto zo hard kan rijden op die plek; er staan bijvoorbeeld al ramblokken midden op de weg, de weg is smal en bochtig, etc. Precies dit speelt ook bij de vraag welke omstandigheden een dergelijke reverse stresstest kunnen onderbouwen.

Het is niet moeilijk om een scenario op te stellen dat een zware recessie nabootst; veel moeilijker is het om een set van scenario’s te bedenken die tegelijkertijd plaatsvinden met een zodanige impact dat de recovery modus getriggerd wordt. In het geval van de Volksbank is de kapitaalpositie enerzijds zeer ruim en is de speelruimte t.a.v. scenario’s relatief beperkt. We kunnen nu eenmaal niet de impact van bijvoorbeeld een roebelcrisis op de Volksbank inschatten; omdat die impact gezien het business model van de bank nihil is. Of bijvoorbeeld de aanname dat de Turkse lira omhoog schiet en het Turkse bankwezen omver getrokken wordt. Dit heeft weliswaar impact op tegenpartijen in Europa, maar als de blootstelling van de Volksbank op die partijen niet aanwezig is, dan kun je hooguit het effect inschatten van derde of vierde orde effecten (lager consumentenvertrouwen, minder toename van de handel). En dan wordt het zeer theoretisch.

Het uiteindelijke doel van een stresstest is om aan het management en stakeholders inzicht te bieden in de robuustheid van de bank, zowel in termen van kapitaal als liquiditeit. Je wilt weten welke maatregelen je kunt of zou moeten nemen gezien de kwetsbaarheid van de bank voor scenario X of event Y. Scenario’s dienen reëel te zijn en de relatie tussen het scenario en de stresstest uitkomsten idem dito. Iedereen snapt dat hoge werkloosheid leidt tot hogere betalingsachterstanden. Dit effect kun je kwantificeren en onderbouwen qua kans van optreden en impact. Event-driven scenario’s zoals de opkomst in het gebruik van kunstmatige intelligentie of het toenemende gebruik van automatisering en machine learning algoritmen zijn zeer relevant om te onderzoeken. Echter omdat er weinig/geen historische data beschikbaar is, zal de bouwer van de stresstest zijn toevlucht moeten nemen tot expert inschattingen. Het is dan zaak om out-of-the-box te denken en experts van diverse hoeken binnen én buiten het bedrijf bij elkaar te zetten.

Verder lezen?

Laat uw e-mail achter en ontvang de brochure direct in uw mailbox.

Download brochure

Geplaatst op: 11 september 2018